[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zane z przejściem od modelu zorientowanego na zdobycie zawodu (occupational
perspective) do modelu uwzględniającego rozwój kariery w ciągu całego życia
(carrer models perspective).
Pojawienie siê modeli kariery
Od czasu podania przez Supera nowej definicji orientacji zawodowej w 1951
roku następowała dość subtelna, ale istotna zmiana w pracach poświęconych orien-
tacji zawodowej, polegajÄ…ca na zmianie akcentu z modelu zorientowanego na zdo-
bycie zawodu na model rozwoju kariery zawodowej w ciągu całego życia. Przed
32
rokiem 1951 powszechnie uznawany był model związany ze zdobyciem zawodu,
opisany we wcześniejszych paragrafach niniejszego rozdziału. Oczywiście, jego
wpływ był nadal zauważalny, musiał on jednak coraz bardziej walczyć o prawo
pierwszeństwa z odmiennymi założeniami na temat wyboru zawodowego oparty-
mi na modelu kariery.
Pojęcie kariery zawodowej z definicji ma szersze ramy czasowe niż wybór za-
wodu. Pojęcie to obejmuje okres aktywności przedzawodowej , związanej na przy-
kład z uczestnictwem uczniów w różnych programach edukacyjnych oraz wpły-
wem różnych opcji nauczania, jak też okresem aktywności pozawodowej , obja-
wiającej się pracą zawodową w niepełnym wymiarze godzin osób będących na ren-
cie lub emeryturze. Głównym aspektem modelu kariery nie są różnice pomiędzy
poszczególnymi zawodami, ale raczej ciągłość indywidualnego rozwoju kariery lub
brak tej ciągłości, wzajemne oddziaływanie pomiędzy wyborami edukacyjnymi
i zawodowymi, zachodzące w różnych okresach, kolejność specjalizacji zawodo-
wych, typów pracy zawodowej, pozycji zawodowych itp.
Modele rozwoju kariery wprowadzają szereg nowych aspektów do tradycyjne-
go pojęcia orientacji zawodowej, które nie są tak oczywiste w modelu ukierunko-
wanym na zdobycie zawodu. Jeden z nich to rozwojowy charakter nowych form
orientacji zawodowej. W tym kontekście doradca zawodowy zajmuje się nie tylko
problemem aktualnego wyboru szkolenia lub pracy, ale również średnio- i długo-
falowymi celami oraz związkiem pomiędzy aktualnymi wyborami, a realizacją
tych celów. Tak więc wartości osobiste, jasny obraz własnej osoby, zdolność pla-
nowania i aktywność wobec alternatywnych wyborów stają się istotnymi czynni-
kami zmiennymi, które muszą być wzięte pod uwagę w nowych formach orientacji
zawodowej ukierunkowanej na rozwój kariery zawodowej. Ponadto, zachowania,
postawy i różnego rodzaju umiejętności uważa się za możliwe do wykształcenia
z pomocą doradców zawodowych, jeśli nie wchodziły one przedtem do repertuaru
zachowań uczniów lub osób dorosłych.
Tego rodzaju koncepcja orientacji zawodowej nie dotyczy wyłącznie potencjal-
nego sprawdzenia się w zakresie wykonywania określonych obowiązków zawodo-
wych, ale również postaw i wiedzy, która może ułatwić lub utrudnić wybór, naukę
i wykorzystanie umiejętności zawodowych, opisanych dalej jako czynniki wpływa-
jące na prawdopodobieństwo zatrudnienia (Herr, 1984). Co ważniejsze, model roz-
woju kariery zawodowej ustala rozumienie orientacji zawodowej jako czegoś więcej
niż tylko zestawu usług dostępnych w konkretnych momentach podejmowania de-
cyzji lub usług świadczonych osobom, które z jakiegoś powodu doświadczają pro-
blemów związanych z konfliktem wyborów lub przystosowaniem zawodowym.
Modele kariery podkreślają rolę orientacji karierowej w: systematycznym kształce-
niu uczniów i dorosłych w zakresie wiedzy, postaw i umiejętności, których będzie
się od nich wymagać w przyszłych momentach podejmowania decyzji; planowaniu
ich programów edukacyjnych; wyborze i przygotowaniu do pracy zawodowej; udzie-
laniu pomocy przy przewidywaniu i przygotowaniu do realizacji dróg kariery do-
stępnych w ramach wybranego miejsca pracy. Tego typu podejście jest zupełnie od-
33
mienne od działań o charakterze interwencyjnym, prowadzonych po ustaleniu, że
dana osoba nie opanowała potrzebnych umiejętności i zachowań lub ma problemy
wynikające właśnie z tych braków w swoim repertuarze zachowań. (Wcześniej opi-
sywaliśmy to podejście jako metodę terapii).
Wykorzystanie modeli kariery w orientacji zawodowej zaczęło powoli podno-
sić znaczenie zrozumienia własnej osoby tak, że stawało się one porównywalne ze
znaczeniem zrozumienia specyfiki zawodu czy znaczeniem osiągnięcia doskona-
łości w zakresie umiejętności zawodowych. W tym kontekście za główne cele orien-
tacji zawodowej uważano doskonalenie indywidualnych umiejętności, pozwalają-
cych na podjęcie własnego i uzasadnionego wyboru drogi kariery oraz właściwe
przygotowanie do rozwoju tej kariery, bardziej niż dopasowanie się do potrzeb
rynku pracy.
Wrenn (1964) w następujący sposób podsumował te nowe założenia:
Planowanie, za które odpowiedzialny może być doradca zawodowy
jest planowaniem ukierunkowanym na osiągnięcie satysfakcji zawo-
dowej, wynikającej zarówno z aktywności zawodowej jak i pozaza-
wodowej& . Jednym ze sposobów opisania nowych założeń jest stwier-
dzenie, że doradca pomaga uczniom określić cele, a nie tylko ustala
ich poziom i potencjał. Oczywiste jest ponadto, że cele te są celami
życiowymi, a nie tylko zawodowymi. Aby człowiek realizował się
w życiu, praca zawodowa i aktywność pozazawodowa muszą się wza-
jemnie zazębiać i uzupełniać. & Jest absolutną koniecznością, aby
doradca zawodowy przyjął na siebie odpowiedzialność za udzielenie
pomocy uczniom/studentom tak, aby zdolni byli oni postrzegać swo-
ją pracę zawodową w kontekście całego życia (str. 41).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
